Ik wilde niet kijken, maar ik deed het toch. Aan de overkant van de A4 was een ongeluk gebeurd. Niet kijken hoor, fluisterde ik tegen mezelf. Toch draaide ik mijn nek langzaam verder en verder tot over mijn schouder. Ik zag de verbeten blik van een ambulancebroeder, die in rap tempo een brancard de ambulance in schoof.
Zo staar ik ook als een ramptoerist naar het bericht dat er een datalek gevonden is in de Infectieradar. Zo’n vijftigduizend burgers vulden hun medische gegevens in, zodat de overheid de infectiegraad van covid-19 beter in beeld kon brengen. In de browser was echter eenvoudig een nummer te veranderen in de URL, waardoor je de medische gegevens kon zien plus het bijbehorende e-mailadres. Er waren geen undergroundhackers voor nodig om de ontwerpfout in de ongeteste software te ontdekken.
Ik wilde niet kijken, ik wilde het eigenlijk niet weten en ik wilde niet denken: ‘zie je wel’. Het trackrecord van de overheid op het gebied van digitale projecten was al niet best, en het was naïef om te geloven dat de kennis en kunde over digitalisering er in 2020 ‘opeens’ beter op was geworden. Zie ook het proces rond de covid-19-tracing-app.
Als ik het rijtje van digitale overheidsprojecten uit de afgelopen jaren doortrek, zou een geslaagd digitaal project een zwarte zwaan zijn, een outlier die achteraf aannemelijk en voorspelbaar wordt gemaakt.
Je best doen is in Nederland al snel goed genoeg in de zesjescultuur, nu even niet
Begin dit jaar bleek het ICT-project van Team Uitvoering Visserijregelingen met een aanvankelijke begroting van onder de €5 mln, ‘toch op rond de €30 mln uit te komen’.
In 2019 jaar brak het ministerie van Landbouw het project om ICT-systemen te vernieuwen binnen de Nederlandse Voedsel- en Warenautoriteit af, na een uitgave van €65 mln.
In 2018 werd het digitaliseringsproject voor de rechtspraak afgebroken, kosten: €200 mln.
In 2017 stopte het project rondom de ontwikkeling van een nieuw bevolkingsregister, kosten: €100 mln.
In 2014 stopte de Belastingdienst het automatiseringsproject na negen jaar, kosten: €203 mln.
Bij elkaar een slordige €500 mln verdampt aan onvoltooide ICT-projecten, stuk voor stuk begroot ‘op zijn Noord/Zuidlijns’. Overigens waren de projecten wellicht niet gestopt zonder ingrijpen van het Bureau ICT-toetsing (BIT), dat toezicht houdt op projecten van groter dan €5 mln.
Ik wil geen ramptoerist meer spelen, maar de overheid geeft mij geen kans. Het optimisme en de overmoed van de overheid zouden bijna aandoenlijk zijn, als ze niet zo gevaarlijk waren. Je best doen is in Nederland al snel goed genoeg in de zesjescultuur, nu even niet.
De digitale projecten rondom corona behoeven een zorgvuldige coördinatie. Niet alleen vanwege de miljoenen aan belastinggeld die er mee gemoeid zijn, en de urgentie om praktische oplossingen te bieden om terug te keren naar een normalere samenleving, maar vanwege een nog veel belangrijker goed: onze privacy.
Deze column werd gepubliceerd in Het Financieele Dagblad op 13 juni 2020